Körebe Eskiden Nasıl Oynanır? – Bilimsel Bir Merakla İnceleme
Çocukluğumuzun sokaklarında, saklı bahçelerinde ya da okul aralarında duyduğumuz “ebe bak beni!”, “kör ebe seni bulacak!” sesleri… Körebe oyununa dair bu samimi hatıralar, aslında hem eğlence hem de gelişim açısından bilimsel açılardan ilgi çekici birer pencere sunuyor. Şimdi, bu geleneksel oyunu “eskiden nasıl oynanırdı?” sorusuna bilimsel bir merakla yaklaşarak, herkesin anlayabileceği biçimde açıklayalım.
Oyun Kuralları ve Uygulanışı
“Körebe” oyununda bir oyuncu ebe olarak seçilir, gözleri bir bez, şal ya da benzeri bir malzemeyle kapatılır (yani oyuncu ‘kör’ hale gelir). ([CocukluDunya.com][1]) Diğer oyuncular çember biçiminde ebenin çevresinde dolaşırlar veya alanda serbestçe hareket ederler. Meydan “kör” ebenin dokunmaya/yakalamaya çalıştığı oyunculardır. Yakalanan oyuncu kimi versiyonlarda ebenin kim olduğunu tahmin etme görevine tabi tutulur; doğru tahmin edilirse yeni ebe olur, yanlışsa ebenin ebe hali devam eder. ([Encyclopedia Britannica][2]) Türkiye’de de benzer şekilde, ebenin gözleri bağlanır ve çevresindekiler etrafında dolaşırken ebenin birini yakalayıp “kim bu?” diyebilmesi yaygındır. ([CocukluDunya.com][1])
Bilimsel literatürde bu oyunun “geleneksel çocuk oyunu” çerçevesinde değerlendirildiği, alan, zaman ve oyun örgüsü açısından belirli bir yapıya sahip olduğu belirtilmiştir. ([DergiPark][3])
Bu şekilde tanımlanan eski uygulama biçimi, oyun alanı seçimi (iç mekân ya da açık alan), oyuncu sayısı, ebenin hareketi ve yakalanan oyuncunun durumu gibi unsurları kapsar.
Gelişimsel ve Psikolojik Katkıları
Eskiden oynanan körebe oyunu yalnızca eğlence için değil, çocukların duyusal, algısal ve sosyal becerilerini destekleyen bir etkinlik olarak da işlev görüyordu. Örneğin, bir çalışma şunu belirtmektedir:
> “Blind Man’s Buff … çocukların dikkat, konsantrasyon ve mekânsal farkındalık becerilerini geliştirmede önemli rol oynar.” ([Teachy][4])
> Bu bağlamda oyunun eski biçimlerinin şu gelişimsel katkıları olduğu söylenebilir:
Gözlerin bağlanması nedeniyle görsel yön sınırlanır; böylece çocuk, işitsel algı, dokunma duyusu ve vücut hareket farkındalığı (propriosepsiyon) gibi duyuları daha aktif kullanır. ([Empowered Parents][5])
Ebenin dolaşan oyuncuları yakalamaya çalışması, çocukların mekânda konumlanma, kaçma-yakalanma reaksiyonu, denge kontrolü gibi motor becerilerini çalıştırır.
Oyunun grup halinde, sosyal bağlamda oynanması, takım çalışması, oyun kurallarına uymayı öğrenme, iletişim gibi sosyal becerilerin gelişimine katkı sunar. ([Teachy][6])
Dolayısıyla eski biçimiyle körebe, sadece “birini bulma oyunu” olmaktan öte bir öğrenme ve gelişim ortamı yaratıyordu.
Kültürel ve Tarihsel Bağlam
Bilimsel araştırmalar ve kültürel incelemeler, körebenin yalnızca Türkiye’ye özgü olmadığını; geniş bir coğrafyada ve uzun bir tarih içinde oynandığını göstermektedir. Örneğin, oyun benzer biçimde Avrupa’da “blind man’s buff” adıyla bilinir ve Antik Yunan’a kadar izleri bulunur. ([Vikipedi][7]) Türkiye’de ise, “Kör Keçi’nden ‘Körebe’ye: Oyun İçinde Oyun” adlı etnografik çalışmada, Anadolu’nun tüm yörelerinde bu oyuna dair verilerin bulunduğu belirtilmektedir. ([DergiPark][3])
Tarihsel bağlamda, orta çağ ve Rönesans dönemlerinde bu oyunun yetişkinler arasında da popüler olduğu, sanatta ve edebiyatta yer aldığı bilinmektedir. ([Encyclopedia Britannica][2])
Bu bağlamda “eskiden nasıl oynanırdı?” sorusuna verilecek yanıt, yalnızca kural düzeyinde değil, oyunun toplumsal işlevi ve kültürel yayılımıyla birlikte anlaşılmalıdır.
Bilimsel Lensle “Eskiden” ve Günümüze Yansımaları
Eskiden körebe oyununun uygulanışında dikkat edilmesi gereken unsurlar vardı: güvenli bir oyun alanı, açık ya da kapalı mekân seçimi, ebe’nin gözlerinin kapatılması, diğer oyuncuların hareket özgürlüğü ve yakalanan kişinin nasıl ebe olacağı gibi. Bu unsurlar, oyunun gelişimsel ve sosyal faydalarını maksimize etmek için önemliydi. Günümüzde ise, ekranlı oyunların artışı ve çocukların mekânsal özgürlüğünün azalışı nedeniyle bu tür geleneksel oyunların sıklığı düşmüş durumda. ([gundemturkiye.com][8])
Bilimsel açıdan bakıldığında, eski oyun biçimlerinin şu önemli yönleri var:
Duyusal geribildirim: Görme duyusu devre dışı kaldığı için çocuklar diğer duyularını keskinleştiriyor.
Beden farkındalığı: Yavaş veya hızlı hareket eden arkadaşlarını yakalamak ya da kaçmak için bedenini yönetiliyor.
Grup dinamiği: Oyun, bireysel değil kolektif şekilde ilerliyor—kurallara uyma, sıra alma gibi toplumsal kuralları öğrenme imkânı sunuyor.
Bu yönlerden bakıldığında eski körebe oyunu, modern pedagojik yaklaşımlar açısından da değer taşıyor.
Merak Uyandıran Sorularla Kapatalım
Eskiden oynanan körebe oyununu düşündüğünüzde aklınıza gelenler neler? Gözleri bağlanan ebe sizce ne kadar süreyle hareket etmeden durmalıydı? Diğer oyuncuların hareket biçimi oyunun zorluğunu nasıl değiştirirdi? Günümüzde bu oyunu yeniden sokaklarda ya da okul bahçelerinde oynamak mümkün olsa, hangi adaptasyonları yapmak gerekirdi?
Bu yazıda, körebe oyununun eski uygulama biçimlerini bilimsel bir merakla ele alarak, kuralından gelişimsel etkilerine, kültürel yayılımından günümüze yansımalarına kadar değerlendirdik. Siz de çocukluğunuzda bu oyunu oynadıysanız deneyimlerinizi paylaşabilirsiniz; “benzer bir oyunu başka ülkede gördüm”, “komşu kasabada farklı kuruluyordu” gibi notlar da çok değerli. Yorumlarda buluşalım.
[1]: https://www.cocukludunya.com/blog/geleneksel-cocuk-oyunlari-korebe/?utm_source=chatgpt.com “Geleneksel Çocuk Oyunları: Körebe Nasıl Oynanır”
[2]: https://www.britannica.com/topic/blindmans-buff?utm_source=chatgpt.com “Blindman’s buff | Children’s game, Outdoor activity, Hide-and-seek …”
[3]: https://dergipark.org.tr/tr/pub/antropolojidergisi/issue/53200/675915?utm_source=chatgpt.com “Antropoloji » Makale » “Kör Keçi”den “Körebe”ye: Oyun İçinde Oyun”
[4]: https://teachy.ai/en/summaries/elementary-school/1st-grade/physical-education-en/blind-mans-bluff-traditional-game-and-child-development-a47b8?utm_source=chatgpt.com “Summary of Blind Man’s Bluff: Traditional Game and Child Development”
[5]: https://empoweredparents.co/blind-mans-bluff-game/?utm_source=chatgpt.com “How to Play the Blind Man’s Bluff Game with Kids”
[6]: https://teachy.ai/en/summaries/elementary-school-en-in/1st-grade-in/physical-education-in/blind-mans-buff-a-traditional-game-and-its-role-in-child-development-4c37?utm_source=chatgpt.com “Summary of Blind Man’s Buff: A Traditional Game and Its Role in Child …”
[7]: https://en.wikipedia.org/wiki/Blind_man%27s_buff?utm_source=chatgpt.com “Blind man’s buff”
[8]: https://www.gundemturkiye.com/kultur_ve_sanat/geleneksel-cocuk-oyunlarimiz-korebe.html?utm_source=chatgpt.com “GELENEKSEL ÇOCUK OYUNLARIMIZ: KÖREBE – Gündem Türkiye”